|1|2|3|4|5|6|
|
|
|
SINTAXIS
|
|
Caso |
Función |
NOMINATIVO |
Sujeto,
atributo, aposición o complemento predicativo del sujeto |
VOCATIVO |
Llamada |
ACUSATIVO |
Complemento
directo, aposición o complemento predicativo del complemento
directo, sujeto de la oración de infinitivo, con preposición (y
a veces sin ella) indica diversos complementos circunstanciales |
GENITIVO |
Complemento
del nombre. Complemento fosilizado con ciertos verbos |
DATIVO |
Complemento
indirecto |
ABLATIVO |
con
o sin preposición indica diversos complementos circunstanciales |
|
|
|
|
- El complemento del comparativo
El complemento del adjetivo en grado comparativo de superioridad, o
segúndo término de la comparación, se expresa de dos modos:
- Precedido de QUAM y en el mismo aso que el primer
término: leo ferocior est quam aliae ferae.
- Sin QUAM y en caso ablativo: leo ferocior est aliis
feris.
|
|
Caso/complemento |
Significado |
Ejemplo |
Con atributo |
ser, estar |
Puer felix est |
Sin atributo |
haber, existir |
Unicornis non est |
Con complemento de
lugar |
haber |
In silvis ferae
sunt |
Con genitivo |
ser propio de |
Iudicis est
iudicare |
Con un dativo (dativo
posesivo) |
tener |
liber est mihi |
Con dos dativos |
servir de ...
para.../causar |
liber est mihi otio |
Con OPUS |
ser necesario |
opus est legere |
|
|
|
- Expresión de las circunstancias
lugar
|
Circunstancias
de lugar
|
Circunstancias |
Caso y/o preposición |
Lugar «en dónde» |
Locativo*.
Nombres de ciudad de la 1ª y 2ª decl.: Romae/Tarenti habitas,
"vives en Roma/en Tarento".
Ablativo
(llamado ablativo «locativo»). Nombres de ciudades e islas pequeñas
de la 3ª declinación o que sean plurales: Carthagine/Athenis
manebant, "permanecían en Cartago/en Atenas".
IN
+ ablativo. Nombres comunes y de países: in urbe/in Italia
manetis, "os quedáis en la ciudad/en Italia".
Diversas
preposiciones seguidas del caso que rijan: ante portas, pro
castris, "ante las puertas, delante del campamento".
|
Lugar «de dónde» |
Ablativo.
Nombres de ciudad, domus y rus: domo/rure/Capua
regreditur, "regresa de su casa/del campo/de Capua".
AB/EX/DE
+ ablativo. Ab/ex urbe proficisceris, "te marchas de
la ciudad», de suumo arbore cadunt, "caen desde lo
alto del árbol". |
Lugar «a dónde» |
Acusativo.
Nombres de ciudades e islas pequeñas; domus y rus: Capuam/domum
itis, "vais a Capua/a vuestra casa".
AD/IN
+ acusativo. Nombres comunes y nombres de países: ad forum eunt,
"van al foro"; in Graeciam pergis, "te
diriges a Grecia".
|
Lugar «por dónde» |
Ablativo.
Lugares por donde habitualmente se pasa (via, porta, pons):
ponte flumen transierunt, "cruzaron el río por el
puente".
PER
+ acusativo. Per montes progredimur, "avanzamos a través de
las montañas".
|
|
* El
locativo es un antiguo caso de la declinación del indoeuropeo que en
latín ha quedado reducido a unos restos que ya no se incluyen en la
declinación regular. Unas pocas palabras conservan en singular las
desinencias propias de este caso; se trata de nombres de ciudad que
pertenecen a la 1ª y la 2ª declinación (desinencias -AE e -I respectivamente),
p. e. ROMAE ("en Roma") o TARENTI ("en
Tarento"). También conservan la desinencia de locativo algunos
nombres comunes como DOMI, HUMI y RURI ("en casa, en tierra,
en el campo"). Para volver a la tabla, pulsa aquí |
|
|
|
|
Circunstancias
de tiempo
|
Circunstancias
|
Caso y/o preposición
|
«¿Cuándo?»
|
Ablativo:
superiore nocte, verno tempore, "en la pasada
noche", "en primavera".
IN
+ ablativo: in pueritia, in illo tempore, «en la infancia,
en aquel tiempo".
|
«¿Desde
cuándo?»
|
Ablativo:
multis annis non venit, "no viene desde hace muchos años".
AB
+ ablativo: ab eo die, a pueris, "desde ese día,
desde la infancia".
|
«¿Durante
cuánto tiempo?»
|
Acusativo:
regnavit annos viginti, "reinó durante veinte años".
PER
+ acusativo: per totam noctem vigilavi, "he estado
despierto durante toda la noche".
|
«¿Hasta
cuándo?»
|
USQUE/AD
+ acusativo: ad hanc diem mansit, "permaneció hasta
este día".
|
«¿En
cuánto tiempo?»
|
Ablativo:
Veios decem annis cepit, "conquistó Troya en/al cabo
de diez años".
|
«¿Hace
cuánto tiempo?»
|
Ablativo:
anno equum emisti, "hace un año compraste un
caballo".
ABHINC + acusativo: abhinc triennium regnat,
"reina hace tres años".
|
|
|
|
|
-
La
oración independiente
-
Oraciones
compuestas por coordinación y yuxtapuestas
-
Oraciones
compuestas por subordinación
|
Oraciones
independientes |
Partícula |
Modo |
Ejemplo |
Según el
contenido |
Enunciativa |
Real |
--- |
Indic. |
Puer fabulam legit |
Potencial |
--- |
Subj. |
Fortasse puer
fabulam legat |
Irreal |
--- |
Puer fabulam
legisset |
Volitiva |
Desiderativa |
--- |
Subj. |
Utinam puer fabulam
legat |
Exhortativa |
--- |
Fabulam legamus |
Imperativa |
--- |
Impe. |
Puer, fabulam lege |
Prohibitiva |
NE |
Subj. |
Ne fabulam legeris |
CAVE |
Cave fabulam legas |
NOLI |
Inf. |
Noli fabulam legere |
Interrogativa |
Simple |
--- |
Ind.
Subj. |
Puer fabulam legit? |
Pron./adj. |
Quis fabulam legit |
Adverbio |
Ubi fabulam legit |
Doble |
UTRUM...AN |
Utrum fabulam legit
an tabellas scribit? |
Exclamativa |
QUAM |
Quam bene fabulam
narrat! |
Según
el
tipo de predicado |
Atributivas |
Puer felix
est |
Predicativas |
Transitiva |
Puer fabulam legit |
Intransitiva |
Fabulae
pueris delectant |
Impersonal |
Fabulas
legere pueris expedit |
|
|
|
|
|
Oraciones
compuestas |
Conjunciones |
Ejemplos |
Coordinadas |
Copulativa |
ET,
-QUE, ATQUE/AC, NEQUE/NEC |
Fabulas
legit narratque |
Disyuntiva |
AUT,
-VE, VEL, SEU, SIVE |
Aut
legit aut ludit |
Explicativa |
NAM,
ENIM |
Fabulas
legit, ei enim delectant |
Adversativa |
SED,
AUTEM, TAMEN, AT, VERUM |
Non
eas legit, sed narrat |
Conclusiva |
ERGO,
IGITUR, ITAQUE |
Puer
ludit, ergo bene valet |
Yuxtapuestas |
------- |
Veni,
vidi, vici |
|
|
|
|
Oraciones
subordinadas |
Nexo |
Modo |
Ejemplos |
Completiva
o
sustantiva |
De
infinitivo |
--- |
Inf. |
Iubeo
puerum legere |
Con
conjunción
completiva |
QUOD |
Ind. |
Omitto
quod nihil legit |
UT/NE,
QUIN |
Subj. |
Cura
ut puer legat |
Interrogativa |
Pron./adv |
QUIS,
UBI,
CUR,
QUANDO |
Subj. |
Quaerit
quem librum legat |
Conjunción |
AN,
UTRUM...AN |
Nescio
utrum legat an dormiat |
De
relativo
o
adjetiva |
Pronombre
Adverbio |
QUI |
Ind. |
Puer
quem vides fabulam legit |
Subj. |
Misi
puerum quem librum legeret |
Circunstancial
o
Adverbial |
Temporal |
Sucesión |
UT,
UBI, CUM, SIMUL AC, ANTEQUAM, POSTQUAM |
Ind.
Subj. |
Ubi
legit, lectione nobis delectatur |
Simultaneidad |
DUM,
DONEC |
Dum
redeo, fabulam lege |
Tiempo+causa |
CUM |
Cum
fabulam legisset, animum suum recreavit |
Causal |
Objetiva |
QUOD,
QUIA, QUANDO, QUONIAM, CUM |
Ind. |
Puer
librum legit quod taedium patitur |
Subjetiva |
Subj. |
Puer
libros non legit quod in taedium inducant |
Final |
UT/NE |
Subj. |
Librum
lege ne taedium patieris |
Concesiva |
QUAMQUAM,
ETSI, CUM, UT |
Ind.
Subj. |
Quamquam
libros legit, taedium patitur |
Condicional |
Real |
SI,
SI NON, NISI, NI |
Ind. |
Si
librum legit, animum recreabit |
Potencial |
Subj. |
Si
librum legat, animum recreet |
Irreal |
Si
librum legisset, animum recreavisset |
Consecutiva |
UT |
Subj. |
Quis
tam stultus est ut paucos libros legat |
Comparativa |
UT,
SICUT, QUOMODO, TAMQUAM |
Ind.
Subj. |
Haec,
sicut narravi, ita gesta sunt |
|
|
|
Modo/régimen |
Valor |
Significado |
Ejemplos |
CUM |
Ablativo |
Preposición |
Con, junto con |
Cum fratre ambulat |
Indicativo |
Conj. temporal |
Cuando |
Cum taedium passus est, librum
cepit |
Conj. coordinante |
Y, no sólo |
Cum libros legit, tum fabulas
narrat |
Pres./imperf.
de
subj. |
Conj. causal |
Como, porque |
Cum fabula iucunda esset,
puerum delectabat |
Conj. concesiva |
Aunque |
Cum fabula iucunda esset, tamen
animum suum non recreabat |
Pret.
perf./plusc.
de
subj. |
C.
Temporal/causal
CUM
«histórico» |
Como, gerundio |
Cum fabulam legisset, animum
suum recreavit |
QUOD |
Ind./subj. |
Pron. rel. n. |
Que, lo que |
Non probo id quod legis |
Conj. causal |
Porque |
Ideo ludit, quod puer est |
Ind. |
Conj. completiva |
Que |
Omittebat quod puer ludebat |
UT |
--- |
Adverbio |
Cómo, ojalá |
Ut legit! |
Ind. |
Conj. modal |
Según, como |
Puer multas fabulas, ut dixi,
legit |
Conj. temporal |
Cuando |
Ut primum potui, puero librum
dedi |
Subj. |
Conj. completiva |
Que |
Cura ut puer legat |
Conj. final |
Para que |
Fabulam narra ut delectemur |
Conj. concesiva |
Aunque |
Ut fabulam narres, tamen non
delectabimur |
C. consecutiva |
Que |
Narrat fabulas tam iucundas, ut
omnes delectantur |
NE |
Subj. |
Adverbio neg. |
No |
Ne legeris hunc librum |
Conj. completiva |
Que no |
Cura ne puer taedium patiatur |
Que |
Timeo ne puer taedium patiatur |
Conj. final |
Para que no |
Fabulas narras ne taedium
patiamur |
|
|
|
|
|
PARADIGMAS - NOMISMA 2000
- F. MANZANERO |