|1|2|3|4|5|6|

 

 

1. DECLINACIÓN NOMINAL

4. ADVERBIO

2. DECLINACIÓN PRONOMINAL

5. PREPOSICIÓN

3. FLEXIÓN VERBAL (1)

6. SINTAXIS

FLEXIÓN VERBAL (2)

 

SINTAXIS

 

 
  • Sintaxis de los casos

Caso

Función

NOMINATIVO

Sujeto, atributo, aposición o complemento predicativo del sujeto

VOCATIVO

Llamada

ACUSATIVO

Complemento directo, aposición o complemento predicativo del complemento directo, sujeto de la oración de infinitivo, con preposición (y a veces sin ella) indica diversos complementos circunstanciales

GENITIVO

Complemento del nombre. Complemento fosilizado con ciertos verbos

DATIVO

Complemento indirecto

ABLATIVO

con o sin preposición indica diversos complementos circunstanciales

 

 

 

 

  • El complemento del comparativo

El complemento del adjetivo en grado comparativo de superioridad, o segúndo término de la comparación, se expresa de dos modos:

  1. Precedido de QUAM y en el mismo aso que el primer término: leo ferocior est quam aliae ferae.
  2. Sin QUAM y en caso ablativo: leo ferocior est aliis feris.

 

 

  • Valores del verbo SUM

Caso/complemento

Significado

Ejemplo

Con atributo

ser, estar

Puer felix est

Sin atributo

haber, existir

Unicornis non est

Con complemento de lugar

haber

In silvis ferae sunt

Con genitivo

ser propio de

Iudicis est iudicare

Con un dativo (dativo posesivo)

tener

liber est mihi

Con dos dativos

servir de ... para.../causar

liber est mihi otio

Con OPUS

ser necesario

opus est legere

 

 

 
  • Expresión de las circunstancias lugar

Circunstancias de lugar

Circunstancias

                       Caso y/o preposición

Lugar «en dónde»

Locativo*. Nombres de ciudad de la 1ª y 2ª decl.: Romae/Tarenti habitas, "vives en Roma/en Tarento".

Ablativo (llamado ablativo «locativo»). Nombres de ciudades e islas pequeñas de la 3ª declinación o que sean plurales: Carthagine/Athenis manebant,  "permanecían en Cartago/en Atenas".

IN + ablativo. Nombres comunes y de países: in urbe/in Italia manetis, "os quedáis en la ciudad/en Italia".

Diversas preposiciones seguidas del caso que rijan: ante portas, pro castris, "ante las puertas, delante del campamento".

Lugar «de dónde»

Ablativo. Nombres de ciudad, domus y rus: domo/rure/Capua regreditur, "regresa de su casa/del campo/de Capua".

AB/EX/DE + ablativo. Ab/ex urbe proficisceris, "te marchas de la ciudad», de suumo arbore cadunt, "caen desde lo alto del árbol".

Lugar «a dónde»

Acusativo. Nombres de ciudades e islas pequeñas; domus y rus: Capuam/domum itis, "vais a Capua/a vuestra casa".

AD/IN + acusativo. Nombres comunes y nombres de países: ad forum eunt, "van al foro"; in Graeciam pergis, "te diriges a Grecia".

Lugar «por dónde»

Ablativo. Lugares por donde habitualmente se pasa (via, porta, pons): ponte flumen transierunt, "cruzaron el río por el puente".

PER + acusativo. Per montes progredimur, "avanzamos a través de las montañas".

 

* El locativo es un antiguo caso de la declinación del indoeuropeo que en latín ha quedado reducido a unos restos que ya no se incluyen en la declinación regular. Unas pocas palabras conservan en singular las desinencias propias de este caso; se trata de nombres de ciudad que pertenecen a la 1ª y la 2ª declinación (desinencias -AE e -I respectivamente), p. e. ROMAE ("en Roma") o TARENTI ("en Tarento"). También conservan la desinencia de locativo algunos nombres comunes como DOMI, HUMI y RURI ("en casa, en tierra, en el campo"). Para volver a la tabla, pulsa aquí

 

 

 

 

  • Expresión de las circunstancias de tiempo

Circunstancias de tiempo

 Circunstancias

                     Caso y/o preposición

«¿Cuándo?»

Ablativo: superiore nocte, verno tempore, "en la pasada noche", "en primavera".

IN + ablativo: in pueritia, in illo tempore, «en la infancia, en aquel tiempo".

«¿Desde cuándo?»

Ablativo: multis annis non venit, "no viene desde hace muchos años".

AB + ablativo: ab eo die, a pueris, "desde ese día, desde la infancia".

«¿Durante cuánto tiempo?»

Acusativo: regnavit annos viginti, "reinó durante veinte años".

PER + acusativo: per totam noctem vigilavi, "he estado despierto durante toda la noche".

«¿Hasta cuándo?»

USQUE/AD + acusativo: ad hanc diem mansit, "permaneció hasta este día".

«¿En cuánto tiempo?»

  Ablativo: Veios decem annis cepit, "conquistó Troya en/al cabo de diez años".

«¿Hace cuánto tiempo?»

Ablativo: anno equum emisti, "hace un año compraste un caballo". 

ABHINC + acusativo: abhinc triennium regnat, "reina hace tres años".

 

 

 

 

  • Sintaxis oracional

  1. La oración independiente

  2. Oraciones compuestas por coordinación y yuxtapuestas

  3. Oraciones compuestas por subordinación

Oraciones independientes

Partícula Modo Ejemplo

Según el contenido

Enunciativa

Real

---

Indic.

Puer fabulam legit

Potencial

---

Subj.

Fortasse puer fabulam legat

Irreal

---

Puer fabulam legisset

Volitiva

Desiderativa

---

Subj.

Utinam puer fabulam legat

Exhortativa

---

Fabulam legamus

Imperativa

---

Impe.

Puer, fabulam lege

Prohibitiva

NE

Subj.

Ne fabulam legeris

CAVE

Cave fabulam legas

NOLI

Inf.

Noli fabulam legere

Interrogativa

Simple

---

Ind.

Subj.

Puer fabulam legit?

Pron./adj.

Quis fabulam legit

Adverbio

Ubi fabulam legit

Doble

UTRUM...AN

Utrum fabulam legit an tabellas scribit?

Exclamativa QUAM

Quam bene fabulam narrat!

Según 

el tipo de predicado

Atributivas

Puer felix est

Predicativas

Transitiva

Puer fabulam legit

Intransitiva

Fabulae pueris delectant

Impersonal

Fabulas legere pueris expedit

 

 

 

 

  • Oraciones compuestas por coordinación y yuxtapuestas

 

Oraciones compuestas

Conjunciones

Ejemplos

Coordinadas

Copulativa

ET, -QUE, ATQUE/AC, NEQUE/NEC

Fabulas legit narratque

Disyuntiva

AUT, -VE, VEL, SEU, SIVE

Aut legit aut ludit

Explicativa

NAM, ENIM

Fabulas legit, ei enim delectant

Adversativa

SED, AUTEM, TAMEN, AT, VERUM

Non eas legit, sed narrat

Conclusiva

ERGO, IGITUR, ITAQUE

Puer ludit, ergo bene valet

Yuxtapuestas

-------

Veni, vidi, vici

 

 

 

  • Oraciones compuestas por subordinación

 

Oraciones subordinadas

Nexo

Modo

Ejemplos

Completiva

o

sustantiva

De infinitivo

---

Inf.

Iubeo puerum legere

Con conjunción

completiva

QUOD

Ind.

Omitto quod nihil legit

UT/NE, QUIN

Subj.

Cura ut puer legat

Interrogativa

Pron./adv

QUIS, UBI,

CUR, QUANDO

Subj.

Quaerit quem librum legat

Conjunción

AN, UTRUM...AN

Nescio utrum legat an dormiat

De relativo

o

adjetiva

Pronombre

Adverbio

QUI

Ind.

Puer quem vides fabulam legit

Subj.

Misi puerum quem librum legeret

Circunstancial

o

Adverbial

Temporal

Sucesión

UT, UBI, CUM, SIMUL AC, ANTEQUAM, POSTQUAM

Ind.

Subj.

Ubi legit, lectione nobis delectatur

Simultaneidad

DUM, DONEC

Dum redeo, fabulam lege

Tiempo+causa

CUM

Cum fabulam legisset, animum suum recreavit

Causal

Objetiva

QUOD, QUIA, QUANDO, QUONIAM, CUM

Ind.

Puer librum legit quod taedium patitur

Subjetiva

Subj.

Puer libros non legit quod in taedium inducant

Final

UT/NE

Subj.

Librum lege ne taedium patieris 

Concesiva

QUAMQUAM, ETSI, CUM, UT

Ind.

Subj.

Quamquam libros legit, taedium patitur

Condicional

Real

SI, SI NON, NISI, NI

Ind.

Si librum legit, animum recreabit

Potencial

Subj.

Si librum legat, animum recreet

Irreal

Si librum legisset, animum recreavisset

Consecutiva

UT

Subj.

Quis tam stultus est ut paucos libros legat

Comparativa

UT, SICUT, QUOMODO, TAMQUAM

Ind.

Subj.

Haec, sicut narravi, ita gesta sunt

 

 

  • Conjunciones de valores diversos: CUM, QUOD, UT, NE

Modo/régimen Valor Significado Ejemplos
CUM Ablativo Preposición Con, junto con Cum fratre ambulat
Indicativo Conj. temporal Cuando Cum taedium passus est, librum cepit
Conj. coordinante Y, no sólo Cum libros legit, tum fabulas narrat

Pres./imperf. 

de subj.

Conj. causal Como, porque Cum fabula iucunda esset, puerum delectabat
Conj. concesiva Aunque Cum fabula iucunda esset, tamen animum suum non recreabat

Pret. perf./plusc. 

de subj.

C. Temporal/causal

CUM «histórico»

Como, gerundio Cum fabulam legisset, animum suum recreavit
QUOD Ind./subj. Pron. rel. n. Que, lo que Non probo id quod legis
Conj. causal Porque Ideo ludit, quod puer est
Ind. Conj. completiva Que Omittebat quod puer ludebat
UT

---

Adverbio Cómo, ojalá Ut legit!
Ind. Conj. modal Según, como Puer multas fabulas, ut dixi, legit
Conj. temporal Cuando Ut primum potui, puero librum dedi
Subj. Conj. completiva Que Cura ut puer legat
Conj. final Para que Fabulam narra ut delectemur
Conj. concesiva Aunque Ut fabulam narres, tamen non delectabimur
C. consecutiva Que Narrat fabulas tam iucundas, ut omnes delectantur
NE Subj. Adverbio neg. No Ne legeris hunc librum
Conj. completiva Que no Cura ne puer taedium patiatur
Que Timeo ne puer taedium patiatur
Conj. final Para que no Fabulas narras ne taedium patiamur

 

 

 

 

 

 

PARADIGMAS - NOMISMA 2000 - F. MANZANERO