|
|
De Varrón, sobre los nombres de las monedas El as Pecuniae signatae vocabula sunt aeris et argenti haec: as ab aere; dupondius ab duobus ponderibus, quod unum pondus assipondium dicebatur; id ideo quod as erat libra pondo. Deinde ab numero reliquum dictum usque ad centussis, ut as singulari numero, ab tribus assibus tressis, et sic proportione usque ad nonussis.
El denario In
denario numero hoc mutat, quod primum est ab decem assibus decussis,
secundum ab duobus decussibus vicessis, quod dici solitum a duobus
bicessis;
La onza Aeris
minima pars sextula, quod sexta pars unciae. Semuncia, quod dimidia pars
unciae: se valet dimidium, ut in selibra et semodio. Uncia ab uno.
Sextans ab eo quod sexta pars assis, ut quadrans quod quarta, et triens
quod tertia pars. Semis, quod semias, id est dimidium assis, ut supra
dictum est. Septunx a septem et uncia conclusum.
Ases dupondios y sestercios In
argento nummi, id ab Siculis: denarii, quod denos aeris valebant;
quinarii, quod quinos; sestertius, quod semis tertius. Dupondius enim et
semis antiquus sestertius: est et veteris consuetudinis, ut retro aere
dicerent, ita ut semis tertius, semis quartus, semis quintus
pronuntiarent. Ab semis tertius sestertius dictus.
La libra Nummi
denarii decuma libella, quod libram pondo as valebat et erat ex argento
parva. Simbella, quod libellae dimidium, quod semis assis. Terruncius a
tribus unciis, quod libellae ut haec quarta pars, sic quadrans assis. |
Varrón, De lingua latina V 36 |
|
|
De Isidoro de Sevilla, sobre los metales Descubrimiento
de los metales In
notitiam autem formarum metalla ita venerunt: dum enim quocumque casu
ardentes silvae exquoquerent terram, quae calefactis venis fudit rivos
cuiuscumque structurae, sive igitur aes illud fuerat sive aurum, quum in
loca terrae depressiora decurreret, sumpsit figuram, in quam illud vel
profluens rivus vel excipiens lacuna formaverat. Quarum rerum splendore
capti homines quum ligatas adtollerent massas, viderunt in ea terrae
vestigia figurata; hincque excogitaverunt liquefactas ad omnem formam
posse deduci. El oro Aurum
ab aura dictum, id est ab splendore, eo quod repercusso aere plus
fulgeat (...). Naturale enim est ut metallorum splendor plus fulgeat
luce alta repercussus. Hinc et aurarii dicti, quorum fulgor splendidos
reddit (...). La
plata Argentum
non longe a Graeca appellatione distat; hoc enim argyron vocant.
Cui mirum in modum illud ut, dum candidum sit, inpressum corpori lineas
nigras reddat. Argentum vivum dictum quod excidat materias in quibus
inicitur; hoc
et liquidum, quia percurrit. Invenitur
specialiter in metallis sive in argentariis fornacibus guttarum
concretione tectis inhaerens, saepe etiam et in stercore vetustissimo
cloacarum vel puteorum limo. (...). Sobre el bronce Aes ab splendore aeris vocatum, sicut aurum et argentum. Apud antiguos autem prior aeris quam ferri cognitus usus. Acre quippe primi proscindebant terram, aere certamina belli gerebant, eratque in pretio magis aes; aurum vero et argentum propter inutilitatem reiciebantur. (...) Usus aeris postea transiit in simulacra, in vasa, in aedificiorum structuras; maxime et ad perpetuitatem monumentorum etiam publicae in eis constitutiones scriptae sunt. Cyprium aes in Cypro insula prius repertum, unde et vocatum, factum ex lapide aeroso, quem cadmiam vocant; et est ductile. Huic si addatur plumbum, colore purpureo fit. Uso
antiguo del bronce Antiquissimi nondum auro argentoque invento, aere utebantur. Nam prius aerea pecunia in usu fuit, post argentea, deinde aurea subsecuta est, sed ab ea, qua coepit, et nomen retinuit. Unde et aerarium dictum, quia prius aes tantum in usu fuit, et ipsud solum recondebatur, auro argentoque nondum signato; ex quorum metallis quamvis postea fuisset facta pecunia, nomen tamen aerarii permansit ab eo metallo unde initium sumpsit. El oricalco (latón) Aurichalcum
dictum quod et splendorem auri et duritiam aeris possideat.
Est autem nomen compositum ex lingua Latina et
Graeca; aes enim sermone Graecorum chalcos vocatur. Fit
autem ex aere et igne multo, ac medicaminibus perducitur ad aureum
colorem. El
dinero (pecunia) Pecunia prius de pecudibus et proprietatem habebat
et nomen; de corio enim pecudum nummi incidebantur et signabantur.
Postea a Saturno aereus nummus inventus; ipse enim signare nummos et
scribi constituit. Propterca et aerarium Saturno a gentilibus
consecratum est. Alii, ut superius, pecuniam a pecudibus appellaverunt,
sicut a iuvando iumenta sunt dicta. Omne enim patrimonium apud antiquos
peculium dicebatur a pecudibus, in quibus eorum constabas universa
substancia; unde et pecuarius vocabatur qui erat dives, modo vero
pecuniosus. La
moneda (moneta) Moneta appellata est quia monet ne qua fraus in
metallo vel in pondere fiat. Nomisma est solidus aureus vel argenteus
sive aereus, qui ideo nomisma dicitur quia nominibus principum
effigiisque signatur. Prius nummus argyros nuncupabatur, quia
quam plurimum ex argento percutiebatur. La
moneda (nummus) Nummi autem a Numa Romanorum rege vocati sunt, qui
eos primum apud Latinos imaginibus notavit et titulo nominis sui
praescripsit. Folles dicuntur a sacculo quo conduntur, a continente id
quod continetur appellatum. La
acuñación de moneda In nomismate tria quaeruntur: metallum, figura et
pondus, Si ex his aliquid defuerit, nomisma non erit. Tria
sunt autem genera argenti et auri et aeris: signatum, factum, infectum.
Signatum est quod in nummis est; factum, quod in vasis et signis;
infectum, quod in massis; quod et grave dicitur, id est massa. Sobre algunas monedas Pondus
dictum eo quod in statera libratum pendeat; hinc et pensum. Abusive
autem pondus libra una est. Unde
etiam dipondius dictum est, quasi duo pondera; quod nomen adhuc in usu
retinetur. (...)
Siliqua vicesima quarta pars solidi est, ab arbore, cuius semen est,
vocabulum tenens. (...)
Denarium
autem dictum quia pro decem nummis inputatur. Solidum nuncupatum, quia
nihil illi deesse videtur; solidum enim veteres integrum dicebant et
totum. Ipse quoque nomisma vocatur pro eo quod nominibus principum
effigiisque signetur. Ab
initio vero unum nomisma unus argenteus erat. Solidum apud Latinos alio
nomine sextula dicitur, quod his sex uncia conpleatur. Hunc, ut diximus,
vulgus aureum solidum vocant; cuius tertiam partem ideo dixerunt
tremissem, eo quod solidum faciat ter missus (...). Haec et semuncia, quia semis habet de uncia (...). Vocatur quadrans quod unciae quartam partem adpendeat (...). Uncia dicta quod universitatem minorum ponderum sua unitate vinciat, id est conplectat (...) Libra duodecim unciis perficitur; et inde habetur perfecta ponderis genus quia tot constat unciis quot mensibus annus. |
Isidoro, Etimologías XVI 18 ss. |
|
|
Los romanos acuñaron moneda de oro y plata muy tardíamente Proximum scelus fuit eius, qui primus ex auro denarium signavit, quod et ipsum latet auctore incerto. Populus Romanus ne argento quidem signato ante Phyrrhum regem devictum usus est. libralis —unde etiam nunc libella dicitur et dupondius— adpendebatur assis; quare aeris gravis poena dicta, et adhuc expensa in rationibus dicuntur, item inpendia et dependere. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 42 |
|
|
Servio Tulio fue el primero que acuñó moneda de bronce Servius rex primus signavit aes. antea rudi usos Romae Timaeus tradit. Signatum est nota pecudum, unde et pecunia appellata. maximus census assium fuit illo rege, et ideo haec prima classis. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 43 |
|
|
¿Cuándo se comenzó a acuñar moneda de plata en Roma? Argentum
signatum anno urbis CCCCLXXXV, Q. Ogulnio C. Fabio cos., quinque annis
ante primum Punicum bellum. et placuit denarium pro X libris aeris valere,
quinarium pro V, sestertium pro dupondio ac semisse. librale autem pondus
aeris inminutum est bello Punico primo, cum inpensis res p. non
sufficeret, constitutumque ut asses sextantario pondere ferirentur. ita
quinque partes lucri factae, dissolutumque aes alienum. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 44 |
|
|
Temprana devaluación del denario Nota aeris eius fuit ex altera parte Ianus geminus, ex altera rostrum navis, in triente vero et quadrante rates. Quadrans antea teruncius vocatus a tribus unciis. postea Hannibale urguente Q. Fabio Maximo dictatore asses unciales facti, placuitque denarium XVI assibus permutari, quinarium octonis, sestertium quaternis. ita res p. dimidium lucrata est, in militari tamen stipendio semper denarius pro X assibus datus est. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 45 |
|
|
Bigatos, cuadrigatos y victoriatos Notae argenti fuere bigae atque quadrigae; inde bigati quadrigatique dicti. Mox lege Papiria semunciarii asses facti. Livius Drusus in tribunatu plebei octavam partem aeris argento miscuit. is, qui nunc victoriatus appellatur, lege Clodia percussus est; antea enim hic nummus ex Illyrico advectus mercis loco habebatur. Est autem signatus Victoria, et inde nomen. |
Plinio, Historia natural XXXIII 46 |
|
|
¿Cuándo y con qué valor se acuñó el áureo? Aureus
nummus post annos LI percussus est quam argenteus ita, ut scripulum
valeret sestertios vicenos, quod efficit in libram ratione sestertii,
qui tunc erat, DCCLX.
postea placuit
XXXX signari ex auri libris, paulatimque principes inminuere pondus,
et novisissime Nero ad XXXXV. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 47 |
|
|
Él erario, lleno a rebosar C. Caesar primo introitu urbis civili bello suo ex aerario protulit laterum aureorum , argenteorum , et in numerato ||. nec fuit aliis temporibus res p. locupletior. intulit et Aemilius Paulus Perseo rege victo e Macedonica praeda ||, a quo tempore populus Romanus tributum pendere desiit. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 56 |
|
|
Falsificación de moneda Miscuit denario triumvir Antonius ferrum, miscent aera falsae monetae, alii et ponderi subtrahunt, cum sit iustum LXXXIIII e libris signari. Igitur ars facta denarios probare, tam iucunda plebei lege, ut Mario Gratidiano vicatim totas statuas dicaverit. Mirumque, in hae artium sola vita discuntur et falsi denarii spectatur exemplar pluribusque veris denariis adulterinus emitur. |
Plinio, Historia Natural XXXIII 132 |
|
|
|
|
|
|
TEXTOS - NOMISMA 2000 - F. MANZANERO |